Ասում են, հնում, լեռնային երկրում, մի թագուհի էր ապրում: Նրա դղյակը երկնամերձ ժայռերի գրկում էր, արևին մոտ: Հասարակ մահկանացուն չէր կարող ոտք դնել թագուհու ապարանք: Պարիսպներն այստեղ ձգվում էին մինչև երկինք և հսկում անդորրը նրա: Չնայած դղյակում ոչ ոք չէր եղել, միևնույն է, մարդիկ գիտեին, որ իրենց թագուհին աստվածների դուստրն է: Գիտեին, որ նա գինի է խմում նրանց գինեթասերից, և թագը նրա նվերն է Մայր Աստվածուհու:
Բայց երբ լեռների օդը պղտորվում էր թշնամու օտար շնչառությամբ, թագուհին սրընթաց իջնում էր իր անառիկ ապարանքից: Մի ձեռքում՝ սուր, մյուսում՝ անմար ջահ, ոտքից գլուխ սպառազինված, նա սլանում էր թշնամու բանակի մեջ՝ որպես մայր Անահիտ, որպես ռազմիկ Նանե, որպես Թագուհի հայոց՝ պաշտպանելու Իր լեռնային հազարամյա երկիրը…
Հայոց պատմության էջերում պահպանվել են հիշատակություններ թագուհիների և իշխանուհիների մասին, որոնք, հեզաբարո կանայք լինելով հանդերձ, եղել են իրենց երկրի արժանավոր տիրուհիները, արքա-ամուսինների նվիրյալ կանայք, նաև զարմանալի տաղանդավոր զորավարներ, իմաստուն մեկենասներ, բարձրաճաշակ կառուցողներ:
Բարձրաշխարհիկ կանանց կյանքի դրվագներում վեր է հառնում հայոց թագուհու հավաքական կերպարը: Ով էր ի վերջո, նա՝ բոլոր ժամանակների Հայոց աշխարհի Տիրուհին: Տիտղոսակիր Արքան և Արքայուհին համարվում էին Աստծո ընտրյալներ՝ երկրի վրա: Այն օրիորդը, որ ծնվել էր արքայական ընտանիքում, կամ ամուսնացել էր երկրի տիրոջ՝ Արքայի հետ, աստվածային էր: Թագակիր անձինք սրբազնացվել են, դասվել աստվածններին հավասար կամ սերել նրանցից: Պատահական չէ, որ հազարամյակներ շարունակ Հայոց թագուհիները և աստվածուհիները պատկերվել են նույնանման զգեստներով և իշխանություն խորհրդանշող զարդերով:
Բայց այլ բան է սերել աստվածուհիներից և ծնվել արքայադուստր, և այլ բան է ՝ լինել Թագուհի Հայոց: Ճանապարհն այդ օծվում էր շքեղությամբ և պատասխանատվության գիտակցումով, որով ապրում էր հայ ազնվական օրիորդը մանկուց:
Երկրի և պետականության համար առանձնակի նշանակության մեկնակետ էր թագադրաման արարողակարգը: Այդ օրվա և ծիսակարգի մեջ հատվում էին հոգևորն ու աշխարհիկը, աստվածայինն ու մարդկայինը, առասպելն ու իրականությունը:
Նա, ով ծնվել էր թագուհի՝ արյամբ, այդ օրը պիտի դառնար օծյալ թագուհի, ասել է թե Աստծո ընտրյալը երկրային իշխանության գահին: Պատմագրությունը մեզ թողել է հայոց թագուհիների անուններ, որոնցից մի քանիսը աչքի են ընկել իրենց կառավարմամբ, իրենց կատարած գործերով և մեր պատմության մեջ իրենց ունեցած կարևոր դերով: